Niniejszy wpis przybliża kontekst i zarys programu integracji psychodelicznej opartego na uważności, który nosi nazwę Mindful Psychedelic Process Program (Mindful 3P)
Kontekst
Po kilku dekadach od delegalizacji psychodelików, na początku XXI wieku wznowiono badania nad ich terapeutycznym zastosowaniem w leczeniu wielu chorób i zaburzeń psychicznych, takich jak lekooporna depresja, zaburzenia lękowe czy PTSD. Pierwsze obiecujące wyniki wywołały falę entuzjazmu, a w miarę jak psychodeliki stają się coraz bardziej obecne w mediach głównego nurtu, rośnie także zainteresowanie nimi. To prowadzi do wzrostu oczekiwań, zwłaszcza wśród osób szukających w nich pomocy w walce z chorobami psychicznymi, szczególnie depresją.
Niestety, wraz z rosnącym zainteresowaniem mediów i biznesu, pojawia się uproszczona i niebezpieczna narracja na temat psychodelików. Idea „magicznej pigułki, która zabierze depresję” to tylko jedno z wielu nierealistycznych oczekiwań. Po latach demonizowania psychodelików i straszenia nimi, narracja wokół nich zmieniła się diametralnie. Treść wielu filmów i artykułów prasowych skupia się przede wszystkim na pozytywach, praktycznie ignorując potencjalne ryzyka związane z ich używaniem.
Psychodeliki są stosunkowo bezpiecznymi substancjami, jeśli są przyjmowane po odpowiednim przygotowaniu, we właściwym otoczeniu i pod opieką profesjonalistów. Jednakże, mają one również swoje ryzyka, o których należy otwarcie rozmawiać, aby zapewnić bezpieczeństwo wszystkim, którzy chcą ich spróbować.
Kontekst prawny dodatkowo komplikuje sprawę. Psychodeliki są substancjami nielegalnymi według polskiego prawa (podobnie jak w większości krajów świata), za co grozi kara więzienia. Nie wolno nikomu zachęcać do zażywania tych substancji ani ułatwiać ich zdobycia i przyjęcia. Poważnie zwiększa to ryzyko, ponieważ osoby szukające pomocy nie mogą przyjmować tych substancji w bezpiecznych warunkach pod opieką wykwalifikowanych specjalistów.
Obecnie fala zainteresowania psychodelikami i rosnąca liczba problemów psychicznych, z którymi borykają się ludzie, prowadzi do sytuacji, gdzie niektórzy próbują korzystać z tych substancji na własną rękę. Skutkuje to często poważnymi problemami: stanami psychotycznymi, nasiloną lękowością, atakami paniki lub zespołem stresu pourazowego (PTSD). Większość tych efektów wynika jednak z braku odpowiedniego przygotowania i niewłaściwego użycia substancji, a nie samego działania psychodelików.
Istnieją także ryzyka związane z samymi substancjami – od tych związanych z ich nielegalnym pochodzeniem (brak pewności co do zakupu i właściwego dawkowania, nieczystość lub substancje zamiennikowe), po zaburzenia postrzegania wywołane halucynogenami (ang. HPPD) – poważne zaburzenie, które może dotknąć użytkowników substancji psychoaktywnych.
Mimo rosnącej ilości badań nad terapeutycznymi właściwościami psychodelików, prowadzonych w wielu krajach (w tym ostatnio również w Polsce), oraz działań organizacji dążących do dekryminalizacji tych substancji (np. Polskie Towarzystwo Psychodeliczne), istnieje ryzyko, że jeszcze przez wiele lat psychodeliki pozostaną niedostępne dla tych, którzy chcieliby z nich legalnie i bezpiecznie korzystać. Istnieje również ryzyko, że medykalizacja psychodelików spowoduje, że dostęp do nich będą miały jedynie osoby zamożne. Ponadto, nadal istnieje znaczna liczba użytkowników, którzy nie są zainteresowani potencjałem terapeutycznym, ale chcą poszerzać swoją świadomość, badać naturę umysłu, wspierać kreatywność i rozwój duchowy. Te osoby nadal będą zażywać psychodeliki na własną rękę.
Założenia programu
W świetle powyższego istnieje potrzeba opracowania programu edukacyjno-doświadczalnego, skierowanego do osób poszukujących pomocy w przygotowaniu się do doświadczenia psychodelicznego oraz jego zintegrowaniu, który spełni następujące kryteria:
- będzie minimalizował psychologiczne ryzyka związane z przyjęciem substancji psychodelicznych,
- będzie oparty na aktualnej wiedzy i badaniach naukowych dotyczących psychodelików,
- będzie prowadzony przez specjalistów zdrowia psychicznego posiadających wiedzę z zakresu oddziaływania substancji psychoaktywnych i zmienionych stanów świadomości,
- będzie oferowany w formacie grupowym, obniżając koszty i umożliwiając skorzystanie z programu jak największej liczbie osób,
- zapewni bezpieczeństwo zarówno użytkownikom jak i prowadzącym, minimalizując zagrożenia prawne,
- będzie powiązany z psychologicznymi interwencjami opartymi na dowodach naukowych,
- zostanie ustrukturyzowany w taki sposób, aby mógł być realizowany w różnych lokalizacjach oraz online przez wykwalifikowanych trenerów, zachowując swoją merytoryczną i metodologiczną spójność.
Medytacja i psychodeliki: komplementarne, a nie substytucyjne praktyki eksploracji umysłu
Medytacja i psychodeliki stanowią dwie różne, lecz wzajemnie uzupełniające się praktyki eksploracji umysłu. Istnieją między nimi różnice oraz podobieństwa fenomenologiczne i neurofizjologiczne:
- Stabilność i głębia doświadczeń: Psychodeliki często wywołują intensywne doświadczenia, jednakże nie zapewniają one stabilności porównywalnej z medytacją. Z drugiej strony, medytacja rzadko prowadzi do tak głębokich stanów świadomości jak psychodeliki.
- Wzajemne wspieranie się praktyk: Badania sugerują, że medytacja i psychodeliki mogą wzajemnie się wspierać zarówno w rozwoju duchowym, jak i w obszarze klinicznym. Obie praktyki wpływają na spadki aktywności w sieciach związanych z przetwarzaniem autoreferencyjnym i budowaniem poczucia „ja” (Default Mode Network) oraz mają wiele podobieństw w psychologicznych mechanizmach oddziaływania, co może prowadzić do synergii.
- Wpływ na uważność: Zarówno psychodeliki, jak i medytacja, zwiększają uważność jako stan i cechę, a także wpływają na decentrację, akceptację, wgląd i zdolność do bycia obecnym w teraźniejszości.
- Nadawanie kierunku i motywacja: psychodeliki mogą wspierać rozpoznanie stanu uważności i motywować do codziennej praktyki medytacyjnej.
- Rozpoznawanie własnych wartości: Psychodeliki i medytacja mogą wspierać rozpoznawanie własnych wartości i zwiększać motywację do działania zgodnie z nimi.
- Redukcja unikania i wzrost akceptacji: Medytacja uważności może wzmacniać pozytywne efekty psychodelików oraz przeciwdziałać reakcjom dysforycznym podczas przyjmowania tych substancji.
- Zmiany przejściowe vs. trwałe: Psychodeliki wywołują znaczące, lecz przejściowe zmiany, podczas gdy medytacja może utrwalać pozytywne efekty psychodelików, jednocześnie łagodząc reakcje niepożądane.
Odkrywanie natury umysłu jest procesem ciągłym, a medytacja i psychodeliki mogą stanowić komplementarne narzędzia w tym procesie. Ważne jest zrozumienie, że obie praktyki nie konkurują ze sobą, mają swoje miejsce i znaczenie, wzajemnie się uzupełniając. Jednocześnie przeprowadzono dotąd kilka badań wskazujących na to, praktyka medytacji uważności może wspierać proces psychodeliczny, na każdym z jego etapów: przygotowania, doświadczania i integracji. Z punktu widzenia konstrukcji niniejszego programu istotne jest, w jaki sposób praktyki medytacyjne mogą być pomocne w przygotowaniu do doświadczenia psychodelicznego, jak również w procesie jego integracji i podtrzymywaniu terapeutycznego efektu.
Nazwa programu
Mindful Psychedelic Process Program (Mindful 3P)
Teoretyczne założenia
Program bazuje na teoretycznych założeniach:
- Uważności (Mindfulness)
- Samowspółczucia (Self-compassion)
- Elastyczności psychologicznej (Psychological Flexibility)
- Redukcji szkód (Harm Reduction)
- Oraz na badaniach i protokołach badań nad psychodelikami
Struktura programu
Program prowadzony jest w formacie grupowym (6-15 osób) i swoją strukturą nawiązuje do 8-tygodniowych programów opartych na uważności takich jak MBSR (Mindfulness-Based Stress Reduction) i MBCT (Mindfulness-Based Cognitive Therapy). Prowadzony jest przez instruktorów wyszkolonych zarówno w obszarze uważności jak i integracji psychodelicznej.
Na program składa się:
- osiem dwugodzinnych, spotkań raz w tygodniu na żywo lub online (łącznie 16 godzin)
- dzień doświadczania odbywający się na żywo (ok. 9 godzin)
- codzienna praca własna pomiędzy spotkaniami obejmująca ok. 30 min formalnej praktyki medytacyjnej, praktyki nieformalne rozwijające uważność i współczucie oraz studiowanie materiałów edukacyjnych dostarczonych w trakcie kursu.
- łącznie: 25 godzin warsztatowych i ok 30 godzin praktyki własnej w okresie ośmiu tygodni
Program składa się z trzech części:
- Cześć pierwsza, trwająca cztery tygodnie, skoncentrowana jest na przygotowaniu do doświadczenia. Obejmuje:
- Cztery dwugodzinne spotkania, raz w tygodniu prowadzone przez instruktora.
- Praktyki medytacyjne mające na celu rozwój uważności (decentracji, akceptacji, świadomości chwili obecnej). W tym celu wprowadzane są stopniowo praktyki skupionej uwagi (FA), otwartej świadomości (OA) i promujące akceptację.
- Psychoedukację dotyczącą stanów świadomości i doświadczeń psychodelicznych.
- Określanie intencji i postawy otwartości na doświadczenie.
- Pracę własną pomiędzy spotkaniami.
- Część druga – dzień doświadczania.
- W centrum programu znajduje się dzień doświadczania, stanowiący odpowiednik sesji dawkowania w badaniach klinicznych. Jest to intensywny dzień grupowej praktyki medytacyjnej i pracy doświadczalnej, zaprojektowany w sposób możliwie zbliżony do sesji psychodelicznej, z tą różnicą że uczestnicy nie przyjmują żadnych substancji zmieniających świadomość.
- W trakcie tego dnia instruktorzy prowadzą praktyki medytacyjne a uczestnicy zachęcani są do pozostawania w milczeniu i skierowania uwagi do wewnątrz siebie, pracują z dotykiem, doświadczają muzyki wspierającej proces psychodeliczny oraz dzielą się swoimi doświadczeniami i refleksjami.
- Celem tego dnia jest doświadczenie niefarmakologicznie zmienionego stanu świadomości, który jest indukowany poprzez medytację i muzykę. Dodatkowo, dzień ten ma także wartość edukacyjną, pozwalając uczestnikom zrozumieć, czego mogą się spodziewać podczas ewentualnej sesji psychodelicznej, oraz modelować właściwe zachowania, w tym relacje z osobą towarzyszącą.
- Część trzecia, trwająca kolejne cztery tygodnie, skoncentrowana jest na integracji doświadczenia i obejmuje:
- Kontynuację dotychczasowych praktyk medytacyjnych oraz wprowadzenie praktyk LKM (loving-kindness meditation), współczucia i wdzięczności.
- Dalszą pracę własną pomiędzy sesjami.
- Zważając na fakt, że doświadczenia psychodeliczne często wydobywają na jaw poczucie wspólnoty ludzkiej, za szczególnie ważne uważamy włączenie praktyk współczucia, które podkreślają wspólne człowieczeństwo.
- Dodatkowo, na tym etapie kursu będziemy kłaść nacisk na identyfikację osobistych wartości oraz utrzymanie zaangażowania, wykorzystując narzędzia z terapii akceptacji i zaangażowania (ACT).
Planowany start programu:
Pracę nad programem obecnie trwają, a pierwsze grupy stacjonarne i online planowane są na jesień 2024 roku
Autorzy programu:
Paulina Musielak-Jamróz – psycholożka, psychoterapeutka, nauczycielka uważności w podejściu MBLC
Norbert Jamróz – psycholog, psychoterapeuta w trakcie szkolenia, nauczyciel uważności w podejściu MBCT
